Inhoud

• Wat doet tenofovir disoproxil en waarbij gebruik ik het?
• Wat zijn mogelijke bijwerkingen?
• Mag ik tenofovir disoproxil gebruiken met andere medicijnen?
• Kan ik met dit medicijn autorijden, alcohol drinken en alles eten of drinken?
• Mag ik dit medicijn gebruiken als ik zwanger ben, wil worden of borstvoeding geef?
• Hoe gebruik ik dit medicijn?

tenofovir disoproxil

Tenofovir disoproxil is een virusremmer. Het remt de groei van het hiv-virus en van het hepatitis-B-virus.

Artsen schrijven het voor bij hiv en aids en bij de leverziekte chronische hepatitis B.

Wat doet tenofovir disoproxil en waarbij gebruik ik het?

Hiv

Oorzaak
Hiv is een virusinfectie die de witte bloedcellen aantast. Deze bloedcellen zijn nodig voor de afweer tegen infecties. Hoe meer virussen er komen, hoe meer de afweer achteruit gaat.

Infecties met hiv krijgt men door contact met besmet bloed, sperma, vaginavocht of moedermelk.

Verschijnselen
Mensen die besmet raken met hiv krijgen meestal binnen enkele dagen tot weken klachten die lijken op een flinke griep. Deze gaan vanzelf weer over.
Pas 2 tot 11 jaar later ontstaan ernstige klachten, zoals lymfeklierzwellingen, moeheid, koorts en gewichtsverlies. In de tussenliggende periode zijn er geen klachten, maar is het virus wel aanwezig en kan men anderen besmetten. Deze mensen worden hiv-positief of sero-positief genoemd. Later kunnen er infecties ontstaan die bij gezonde mensen niet voorkomen. De ziekte noemt men dan aids. Nog later kunnen er tumoren en vormen van kanker ontstaan.

Werking
Het virus dat hiv veroorzaakt stimuleert onze lichaamscellen om nieuwe hiv-virussen aan te maken. Daarvoor is het enzym reverse-transcriptase nodig. Tenofovir disoproxil remt dit enzym en voorkomt zo dat nieuwe virussen worden gemaakt. Tenofovir disoproxil kan het virus niet volledig laten verdwijnen. Wel kan het de hoeveelheid virus in het bloed drastisch verlagen. Hierdoor neemt het aantal witte bloedcellen toe en komt de afweer weer op peil. Omdat het virus snel geneigd is ongevoelig (resistent) te worden, kan het alleen in combinatie met andere hiv-remmers worden toegepast.

Behandeling
Hiv-positieve mensen starten in het algemeen met de behandeling als ze klachten krijgen of als de hoeveelheid witte bloedcellen beneden een bepaald minimum komt. Gebruikelijk is daarvoor een combinatie van minimaal drie medicijnen te kiezen. Mocht deze combinatie onvoldoende effectief worden, dan kan men overschakelen op een combinatie van drie niet eerder gebruikte medicijnen, waarvoor het virus nog wel gevoelig is.

De behandeling noemt men geslaagd, als:

• de klachten verminderen;
• de afweer toeneemt;
• de hoeveelheid virus in het bloed binnen een half jaar niet meer is te meten;
• de bijwerkingen van de hiv-remmers geen al te grote inbreuk op de kwaliteit van leven hebben.

Tenofovir disoproxil wordt ook gebruikt om hiv-besmetting te voorkomen bij mensen met een verhoogd risico hierop. Dit noemt men pre-exposititie profylaxe (PrEP). Artsen schrijven het dan voor in combinatie met emtricitabine. Het is belangrijk dat u hiernaast ook maatregelen neemt voor veiligere seks, zoals gebruik van condooms. 

Ook wordt het gebruikt om hiv-infectie te vermijden bij mensen die in contact zijn gekomen met besmet bloed of bij mensen die onbeschermde seks hebben gehad met iemand die besmet is. Dit noemt men post-exposititie profylaxe (PEP). Artsen schrijven het dan voor in combinatie met emtricitabine en dolutegravir.

Ernstige leverziekte

Tenofovir wordt gebruikt bij chronische hepatitis B.

Oorzaak
Hepatitis B is een besmettelijke leverziekte die wordt veroorzaakt door een infectie met het hepatitis B-virus. Er bestaan verschillende soorten hepatitisvirussen. Ze worden met letters aangeduid: A, B en C. Hier gaat het om virustype B en de ziekte hepatitis B.

U kunt de ziekte krijgen door seksueel contact of door contact met bloed van een besmet persoon. Ook als deze persoon al lang geen verschijnselen meer heeft van de leverontsteking, kan hij nog wel besmettelijk zijn.
Ook kunt u deze ziekte oplopen doordat u zich prikt aan besmette voorwerpen, of bij het zetten van tatoeages en piercings en bij het scheren met een gebruikt mesje, bijvoorbeeld bij de kapper.
Zwangere vrouwen die met het virus zijn besmet, kunnen hun kind tijdens de geboorte besmetten.

Verschijnselen
De ziekte kan mild verlopen met weinig klachten. Ongeveer 4 van de 10 mensen krijgen wel ziekteverschijnselen. Verschijnselen van hepatitis B beginnen meestal met gebrek aan eetlust, algemeen ziektegevoel, vermoeidheid, misselijkheid en braken, buikklachten, koorts en gewrichtsklachten. Soms ontstaat na een paar dagen een gele verkleuring van de huid (geelzucht), die in enkele weken weer afneemt. 
Bij meer dan 9 op de 10 volwassenen geneest de ziekte vanzelf binnen 3 weken tot 4 maanden. Bij tien procent van de mensen verdwijnt de ziekte niet. Dit noemt men chronische hepatitis B. Bij mensen met hiv ligt dit percentage wat hoger.

Wie hepatitis-B-virussen in zijn lichaam heeft (drager is) kan ongemerkt ook anderen besmetten, ook al heeft men zelf geen klachten.
Sommige mensen houden hun leven lang last van hun lever, omdat deze door de infectie beschadigd is geraakt.
Een klein deel van de dragers ervaart van tijd tot tijd een verergering van de klachten. Bij hen is de kans aanwezig dat op den duur de lever niet meer goed functioneert. Ook is er bij hen een verhoogde kans op leverkanker. Daarom is het bij chronische hepatitis-B nodig de ziekte te behandelen.

Behandeling
Bij chronische hepatitis–B-infectie schrijft de arts meestal een kuur met peginterferon-alfa voor. Als dit medicijn niet helpt of niet wordt verdragen, kan de arts medicijnen voorschrijven die het virus onderdrukken, zoals tenofovir disoproxil of entecavir.

Het duurt meestal meerdere maanden voor deze behandeling effect heeft. De arts kan in het bloed meten of er minder virussen zijn. Eventueel merkt u dan ook zelf dat u minder vermoeid bent of minder buikklachten heeft.
Als het aantal virussen dat u bij zich draagt voldoende is gedaald, moet u meestal nog een half jaar tot een jaar doorgaan met de behandeling. Daarna zal uw arts regelmatig controleren of het virus weer opspeelt. In dat geval moet u opnieuw een virusremmer gebruiken.

Voorkomen van besmetting
Het is mogelijk u te laten vaccineren tegen het hepatitis-B-virus. Sommige mensen hebben een verhoogd risico op hepatitis B, zoals prostituees, harddrug-gebruikers en werkers in de gezondheidszorg. Zij kunnen zich bij de GGD of (huis)arts laten vaccineren.

Infecties met virussen

Tenofovir disoproxil werkt tegen het hepatitis-B-virus en het hiv-virus. Zie hiervoor boven bij hiv en aids en bij ernstige leverziekte.

Wat zijn mogelijke bijwerkingen?

Soms (bij 10 tot 30 op de 100 mensen)

• Maagdarmklachten, zoals misselijkheid, braken, diarree, zelden buikpijn en winderigheid.

  Raadpleeg uw arts als u hier last van blijft houden.

• Duizeligheid

  Raadpleeg uw arts als u hier last van blijft houden.

• Slap gevoel.

• Zwakkere botten en botpijn door botontkalking (osteoporose). U heeft dan meer kans op een botbreuk.

  Dit ontstaat door een gebrek aan fosfaat in het bloed. Door extra fosfaat te gebruiken (in een voedingssupplement) is deze bijwerking te verminderen.

• Huiduitslag

  Huiduitslag kan door overgevoeligheid komen maar dat hoeft niet (zie 'Overgevoeligheid').

• Bij mensen die daarvoor gevoelig zijn, kunnen verschijnselen van diabetes (suikerziekte) ontstaan. Zij merken dit doordat zij veel dorst krijgen en veel moeten plassen. Mensen met diabetes kunnen tijdens de behandeling meer insuline of glucoseverlagers nodig hebben.

  Meet extra vaak uw bloedglucose.

Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)

• Hoofdpijn

• Vermoeidheid

  Raadpleeg uw arts als u hier last van blijft houden.

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Ernstige veranderingen in het bloed (een melkzuuracidose). De verschijnselen zijn misselijkheid, braken, diarree, buikpijn, snelle ademhaling en bewustzijnsverlies.

  Neem bij deze verschijnselen onmiddellijk contact op met een arts.

• Leverziekten, zoals leververvetting, leverontsteking of een verminderde werking van de lever.

  Uw arts zal de werking van uw lever regelmatig controleren.

• Spierpijn en gewrichtspijn. Neem bij onverklaarbare spierpijn contact op met uw arts. Raadpleeg ook uw arts, als uw gewrichten pijnlijk of stijf worden, of als u ze moeilijk kunt bewegen.

  In zeer zeldzame gevallen kunnen de spieren worden aangetast, waarna een acute nieraandoening kan ontstaan.

• Verminderde werking van de nieren of een ontsteking van de alvleesklier. Raadpleeg uw arts bij pijn boven in de buik, geelzucht (gele verkleuring van huid en oogwit), koorts, verlies aan eetlust, misselijkheid.

• Zenuwbeschadiging, te merken aan een doof of tintelend gevoel van de huid.

  Raadpleeg uw arts als u dit merkt. Na stoppen van het gebruik verdwijnt dit weer.

• Overgevoeligheid voor dit medicijn. Dit kunt u merken aan jeuk, huiduitslag of galbulten.

  Een heel enkele keer ontstaat een ernstige overgevoeligheid. Dit is te merken aan zwelling van mond, tong of gezicht of benauwdheid. Waarschuw dan meteen uw arts.
  Blijkt u overgevoelig, dan mag u dit medicijn in de toekomst niet meer gebruiken. Geef daarom aan de apotheker door dat u overgevoelig bent voor dit medicijn. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u dit medicijn niet opnieuw krijgt.

Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden

Uitleg frequenties

Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen

Mag ik tenofovir disoproxil gebruiken met andere medicijnen?

Tenofovir disoproxil heeft met veel andere medicijnen wisselwerkingen. Het remt de afbraak van veel medicijnen in het lichaam, waardoor deze medicijnen meer bijwerkingen kunnen hebben. Ook kunnen veel medicijnen de werking van tenofovir disoproxil verminderen, waardoor de werkzaamheid afneemt en het virus aanwezig blijft.

Vraag aan uw apotheker om welke medicijnen dit gaat. Uw arts en apotheker controleren of u tenofovir disoproxil veilig kunt gebruiken naast uw andere medicijnen. Zorg er daarom voor dat uw arts en apotheker op de hoogte zijn van alle medicijnen die u gebruikt. Ook de medicijnen die u zonder recept koopt.

Ook kan uw apotheker u precies vertellen hoeveel tijd er tussen de verschillende medicijnen moet zijn en voor u een innameschema maken. Wordt het innameschema in uw situatie te lastig, overleg dan met uw arts. Misschien kan deze één van de medicijnen vervangen door een medicijn dat u wel samen mag gebruiken.

Kan ik met dit medicijn autorijden, alcohol drinken en alles eten of drinken?

autorijden en alles eten?
Bij dit medicijn zijn hiervoor geen beperkingen.

alcohol drinken?
Te veel alcohol is niet goed voor de lever. Bij de leverziekte hepatitis B is het gebruik van alcohol dus af te raden.
Tenofovir geeft in zeldzame gevallen leverafwijkingen. Drink geen alcohol of hooguit 1 glas per dag en drink in ieder geval 2 dagen per week niet.

Mag ik dit medicijn gebruiken als ik zwanger ben, wil worden of borstvoeding geef?

Zwangerschap

Bij hiv en aids
Bent u zwanger of wilt u zwanger worden? Overleg hierover met uw arts. Tijdens de zwangerschap moet u hiv-middelen blijven gebruiken. Want tijdens de zwangerschap is het extra belangrijk dat de hoeveelheid virus in uw bloed erg laag is. Dit verkleint namelijk het risico dat de baby besmet raakt met hiv.

Overleg ook met uw arts of uw hiv-behandeling geschikt is tijdens de zwangerschap. Sommige hiv-middelen zijn namelijk schadelijk voor uw baby. Mogelijk moet u andere hiv-middelen gebruiken.

Bij hepatitis B
Overleg met uw arts. Het is niet zeker wat de risico's van dit medicijn zijn voor zwangere vrouwen en hun kind.

Sommige vrouwen gebruiken tenofovir disoproxil tijdens de laatste 2 maanden van de zwangerschap. Tenofovir disoproxil verkleint dan het risico dat de baby besmet raakt met hepatitis B.

Borstvoeding

Bij hiv en aids
Geef GEEN borstvoeding als u hiv heeft. Het virus kan namelijk via de moedermelk de baby besmetten. Overleg hierover met uw arts.

Bij hepatitis B
U kunt dit medicijn veilig gebruiken als u borstvoeding geeft. Dit medicijn komt in een kleine hoeveelheid in de moedermelk, maar is niet schadelijk voor het kind.

Hoe gebruik ik dit medicijn?

Kijk voor de juiste dosering altijd op het etiket van de apotheek.

Hoe?
Tablet: doorslikken met water. Bij slikproblemen kunt u de tablet ook uiteen laten vallen in een half glas water, sinaasappelsap of druivensap.

Granules (korrels): gebruik een maatschepje om de juiste dosering af te meten. Doe de korrels in een bakje en meng deze met voedsel dat niet hoeft te worden gekauwd, zoals yoghurt, appelmoes of babyvoeding. Neem dit meteen na het mengen in. Gebruik geen vloeistof om de korrels in te nemen.

Wanneer?
Neem het medicijn in tijdens de maaltijd of met wat voedsel, omdat voedsel de opname in het lichaam verbetert. Kies een vast tijdstip, bijvoorbeeld 's ochtends bij het ontbijt. Dan vergeet u minder snel een dosis.

U gebruikt dit middel 1 keer per dag. Zorg ervoor dat er 24 uur tussen elke inname zit.

Slikschema

U gebruikt dit medicijn meestal in combinatie met andere hiv-remmers. Het is belangrijk om een duidelijk slikschema te vragen, zodat u weet wanneer u welke medicijnen moet gebruiken.

Tenofovir kunt u op de volgende manieren gebruiken:

• Ter voorkoming van een hiv-infectie (PrEP) in combinatie met emtricitabine:
  • U gebruikt dit medicijn dagelijks. Pas 7 dagen na de eerste tablet bent u beschermd tegen hiv.
  • Soms kunnen mannen ook een ander slikschema gebruiken dan dagelijkse inname, namelijk: u gebruikt dit medicijn alleen als u verwacht seksueel contact te hebben met een man met hiv-infectie. Neem 2 tabletten 2 tot 24 uur voordat u verwacht seksueel contact te hebben. Na 2 uur bent u beschermd tegen hiv. Neem 24 uur na de eerste inname weer 1 tablet en vervolgens na 24 uur nog 1 tablet. Bespreek met uw arts welk schema het best bij uw wensen past.
• Vermijden van een hiv-infectie na een besmetting (PEP) in combinatie met andere hiv-remmers: neem dit medicijn zo snel mogelijk na de besmetting in. Het beste is binnen 2 uur, maar in elk geval binnen 72 uur.

Hoe lang?

• Bij hiv: meestal gebruikt men anti-hiv-middelen jaren achtereen, omdat het virus nooit volledig is uit te bannen.
• Ter voorkoming van een hiv-infectie (PrEP): u kunt dit medicijn gedurende lange tijd dagelijks blijven gebruiken. Of alleen rond de periode dat u verwacht seksueel contact te hebben met een hiv-besmet persoon.
• Vermijden van een hiv-infectie na een besmetting (PEP): de behandeling duurt 4 weken
• Bij hepatitis B: het kan meerdere maanden duren voor de behandeling aanslaat. Uw arts zal uw bloed regelmatig controleren om te bepalen of het aantal virussen in uw bloed minder wordt. Als het werkt moet u het vaak nog meerdere maanden gebruiken. Een kuur duurt vaak een jaar of langer.